20/80 và cú lừa của “biết dùng AI”
Nguồn: Facebook - Hiệp Tiên
Nghe có vẻ vô lý nhưng 2 năm làm việc với các chuyên gia kiếm được vài trăm triệu hàng tháng dù chẳng mở ChatGPT lên được quá 5 lần mỗi tháng đã khiến mình nhận ra nghịch lý này.
Chúng ta sẽ thường bị thu hút bởi những từ khóa hào nhoáng như AI, startup, công nghệ, chuyển đổi số… Nhưng bạn có biết ngành nào đóng góp nhiều nhất vào tăng trưởng kinh tế Việt Nam 2024–2025 không?
Không phải AI. Không phải tech. Cũng chẳng phải startup.
Mà là bán buôn/bán lẻ, vận tải, chế biến: chiếm gần 50% GDP. Những ngành “nhàm chán” mà gần như chẳng ai khoe trên mạng.
Và đây là cách quy luật 20/80 vận hành trong thế giới thật:
80% sự chú ý đổ vào thứ hào nhoáng. 20% giá trị tạo ra bởi những thứ ít ai để ý.
Bạn sẽ nhìn thấy mô thức này ở khắp mọi nơi:
- Khi nhận một đề bài content: 80% sẽ lao vào làm ngay. 20% dừng lại hỏi: “Đích đến là gì?”
- Khi giải quyết vấn đề: 80% sẽ đi fix triệu chứng. 20% tìm nguyên nhân lõi để nó không lặp lại.
- Khi học kỹ năng mới: 80% học công cụ. 20% học hệ thống.
Và một điểm chung rất rõ: 20% người thắng không phải vì họ làm nhiều hơn, mà vì họ hiểu bức tranh toàn cảnh trước khi hành động.
Trong khi đa số đang “làm việc”, thiểu số đang “thiết kế công việc”.
Trong khi đa số chạy nhanh hơn, họ chạy đúng hướng.
Và đây là lý do thật sự khiến nhóm “biết dùng AI” lại dễ bị đào thải nhất.
Vì đây là nhóm dễ mắc bẫy năng lực trung bình nhất: Biết đủ để tự tin, nhưng không đủ để thắng.
Họ biết hỏi AI. Họ biết dùng prompt. Họ tăng hiệu suất. Nhưng họ không biết huấn luyện cho AI nhìn thấy bức tranh toàn cảnh.
Khi làm việc với AI, đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn, có một thuật ngữ mà sắp tới mọi người nên để ý nhiều hơn đó là context engineering - nghe cao siêu nhưng thực ra nó đơn giản thôi.
Đó là nghệ thuật cho AI biết đủ thông tin để nó hiểu bạn muốn gì.
AI chỉ thông minh bằng context bạn đưa cho nó. Giống như khi bạn giao việc:
– Giao việc cho người lạ: phải nói đủ, nói rõ.
– Giao cho người thân: nói nửa câu họ hiểu ý.
AI cũng vậy.
Và đây là điểm phân chia 2 nhóm người sống sót trong làn sóng chuyển dịch nghề nghiệp (workshift):
NHÓM 1: NGỦ QUÊN TRÊN LỢI THẾ AI (80%)
Họ dùng AI để làm NHANH hơn những việc đang làm. Viết email nhanh hơn. Làm slide nhanh hơn. Research nhanh hơn.
Nhưng không bao giờ dừng lại hỏi: “Việc này có đáng làm không? Nó tạo ra impact gì?”
Họ tăng tốc độ, không tăng giá trị.
Output của họ = AI + effort. Nhưng thiếu thứ quan trọng nhất: context về bức tranh toàn cảnh.
Khi ai cũng biết dùng AI, “làm nhanh” không còn là lợi thế. Nó trở thành mức tối thiểu, mức bình thường mới.
NHÓM 2: NGƯỜI CHƠI Ở TẦM CAO (20%)
Họ dùng AI như thế nào:
Họ không bắt đầu bằng việc hỏi AI. Họ bắt đầu bằng việc xây hệ thống cho AI hiểu về họ.
Ví dụ:
* Tổng hợp toàn bộ brand voice, insight khách hàng, profile, dữ liệu nội dung đã viết,…
* Xây “bản đồ tư duy” về cách họ làm việc, giá trị cốt lõi, mục tiêu, tầm nhìn
* Cấu trúc thông tin theo hệ thống rõ ràng
Sau đó, mỗi lần làm việc với AI:
* AI không chỉ trả lời câu hỏi
* Mà AI thấy được toàn bộ ngữ cảnh
* AI giúp họ kết nối các điểm mà người khác không thấy
Họ trở nên không thể thay thế là vì giá trị họ tạo ra không đến từ “biết dùng AI” mà đến đến từ cách họ nhìn toàn bộ hệ thống, và đặt AI vào đúng vị trí như một đồng đội.
Và sự thật cảnh tỉnh nhất là:
Trong workshift, nhóm dễ bị thay thế nhất chính là nhóm tự tin mình “đã biết dùng AI”.
Nhưng “dùng” chỉ mới dừng lại ở việc học công cụ chứ không phải là bối cảnh, chỉ học cách chạy chứ không phải là xem bản đồ.
Biết dùng AI KHÔNG CÒN LÀ LỢI THẾ. Đó là trình độ tối thiểu để không rớt lại phía sau.
Điều phân biệt bạn thuộc nhóm 80% hay 20% cũng không nằm ở kỹ năng AI, mà nằm ở cách bạn tổ chức thông tin, định nghĩa vấn đề, và nhận ra điều gì thật sự quan trọng và đáng làm.
Liên hệ để được huấn luyện chuyên sâu về tư duy tự học cùng AI (cá nhân) hoặc tư vấn chiến lược ứng dụng AI cho doanh nghiệp (cho lãnh đạo, quản lý):
NHẮN VỀ TẠI ĐÂY (Ms. Ngọc Bích)
Nếu thấy những nội dung từ Tự Học cùng AI hữu ích và muốn ủng hộ để cộng đồng tiếp tục có thêm những kiến thức chọn lọc và chất lượng về AI Ứng Dụng cho Công việc dưới góc độ Tư Duy Hệ Thống, bạn có thể gửi sự đóng góp của mình về:
- Ngân hàng Tiên Phong TPBank | STK: 0868355261 | Chủ TK: Le Ngoc Bich
- Nội dung: Họ tên của bạn + Ung Ho THCAI